Қазақ тілінің жаңғыруы: мәдени бірегейлік пен әлеуметтік прогрестің көрінісі

Дүние жүзінде 16 миллионнан астам адам сөйлейтін қазақ тілі қазақ мәдениеті мен мұрасының шамшырағы іспетті. Өзінің бай тарихымен, әдеби дәстүрімен және қазақ болмысымен терең байланысы бар тіл соңғы жылдары айтарлықтай қайта өркендеді. Қазақ тіліне деген бұл жаңғырған қызығушылық тек мәдени құбылыс емес, сонымен бірге еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуын көрсетеді.

Өсіп келе жатқан танымалдылық: сандық перспектива

2022 жылы ҚР Ақпарат және әлеуметтік даму министрлігі жүргізген зерттеу қазақ тілінің өмірдің әртүрлі салаларында қолданылуының айтарлықтай артқанын көрсетті. Зерттеу нәтижесінде респонденттердің 72%-ы негізгі тіл ретінде қазақ тілін пайдаланады, 2017 жылы бұл көрсеткіш 63%-ға жетті. Бұл өсім әсіресе жас ұрпақ арасында айқын байқалады, 15 пен 29 жас аралығындағы жастардың 85%-ы қазақ тілін тұрақты пайдаланады.

Қазақ тілінің қолданыс деңгейінің бұлай өсуін бірнеше факторлармен байланыстыруға болады:

• Үкімет бастамалары: Қазақстан үкіметі қазақ тілінің қолданылуын ілгерілету үшін мектептерде қазақ тілін оқытуды кеңейту және бұқаралық ақпарат құралдары мен үкіметтік коммуникацияларда қазақ тілін қолдануды арттыру сияқты түрлі бастамаларды жүзеге асырды.
• Экономикалық өсу: Қазақстанның экономикалық өсуі ұлттық мақтаныш сезімінің артуына және қазақ мәдениеті мен тіліне деген бағаның қайта артуына әкелді.
• Технологиялар және әлеуметтік медиа: Қазақ тілі әлеуметтік медиа платформаларында беделге ие болып, қазақ тілінде сөйлейтіндерге өз тілі мен мәдениетін байланыстыру және бөлісу үшін жанды кеңістікті қамтамасыз етті.

Тәрбиешінің рөлі: Қазақ тілін меңгерту

Білім беру жүйесі мен заңнамадағы соңғы өзгерістерге дейін қазақ тілін оқып-үйрену мен насихаттауда тьюторлардың рөлі зор болды. Мыналар тәрбиешілер, көбінесе қазақ тілі мұғалімдерінің өздері мектептен тыс жерде қосымша тіл үйретіп, оқушылардың еркін сөйлеуін, сөздік қорын және грамматикалық дағдыларын жақсартуға көмектесті.

Тәрбиешілер де қазақтың мәдени дәстүрлерін сақтау мен жеткізуде, студенттермен әңгімелер, әндер мен өлеңдер айтуда маңызды рөл атқарды. Олардың қазақ тіліне деген адалдығы мен құштарлығы жас ұрпақты жігерлендіріп, өз тілі мен мұрасына деген сүйіспеншілікті арттырды.

Қоғамды қабылдау және үкімет саясаты: үйлесімді өзара әрекеттесу

Қазақ тілінің танымалдылығының артуы оның қазақ қоғамындағы оң көзқарасынан көрінеді. Қазақтану институтының 2023 жылғы сауалнамасына сәйкес, қазақстандықтардың 92 пайызы қазақ тілін ұлттық болмыстың ажырамас бөлігі деп санайды.

Қазақстан үкіметі қазақ тілінің елдің мәдени мұрасын сақтаудағы және қоғамның бірлігін нығайтудағы маңыздылығын мойындады. Демек, үкімет тілді жандандырудың кешенді стратегиясын жүзеге асырды, оның ішінде:

• Қазақ тілінде білім беруді кеңейту: Үкімет қазақ тілінде оқытатын мектептердің санын көбейтіп, ана тілінде сөйлемейтіндер үшін қазақ тілін оқыту бағдарламаларын енгізді.
• БАҚ-та қазақ тілін насихаттау: Үкімет барлық телеарналар мен радиоарналар мазмұнының кем дегенде 40%-ын қазақ тілінде таратуды міндеттеді.
• Қазақ тіліндегі ресурстарды цифрландыру: Үкімет қазақ тілін оқытудың онлайн платформаларын дамытуға және қазақтілді контентке қолжетімділікті қамтамасыз етуге инвестиция салды.

Білім беру реформалары: қазақ тілін дамыту

Қазақтың білім беру жүйесінде қазақ тілін дәріптеу бағытында елеулі реформалар жүргізілді. Бұл реформаларға мыналар жатады:

• Қазақ тіліне баулу бағдарламаларын енгізу: ерте жастағы балаларға арналған білім беру бағдарламалары жас оқушыларға тілде берік негіз беру үшін қазақ тіліне батыру тәсілдерін көбірек енгізуде.
• Қазақ тілі мұғалімдерінің біліктілігін арттыру: Үкімет қазақ тілі мұғалімдерінің біліктілігін арттыруға бағытталған бағдарламаларды жүзеге асырды.
• Қазақ тілінің оқу бағдарламаларын әзірлеу: Үкімет заманауи оқушылардың қажеттіліктеріне сәйкес келетін қазақ тілінің жаңа оқу бағдарламаларын әзірледі. Бұл оқу бағдарламалары коммуникативті құзіреттілікті дамытуға, мәдениетаралық түсіністікке және студенттерді 21-ғасырдағы жұмыс орнының талаптарына дайындауға бағытталған.

Қорытынды: ХХІ ғасырда өркендеген тіл

Қазақ тілінің қайта өрлеуі – қазақ мәдениетінің төзімділігі мен өміршеңдігінің айғағы. Қазақстан үкіметінің тілді дәріптеуге ұмтылуы, қазақ азаматтарының ынта-ықыласы артып, 21 ғасырда қазақ тілінің одан әрі өркендей беретінін аңғартады. Қазақстан экономикалық және әлеуметтік тұрғыдан дамып келе жатқандықтан, қазақ тілі еліміздің ажырамас бөлігі болып қала бермек.